Uniwersytet Warszawski ORCID: 0000-0002-2047-4508 doi.org/10.56351/PLEOGRAF.2023.2.02 pobierz pdf ________ Streszczenie Opętanie Andrzeja Żuławskiego wydaje się swoistą polemiką z sugestywną wizją rozpadu małżeństwa przedstawioną przez Ingmara Bergmana we wcześniejszych Scenach… Czytaj więcej »Puszka Pandory podsuwana Europie. Ekspresja artystyczna “Opętania” Andrzeja Żuławskiego
Szkic jest próbą uchwycenia podstawowych założeń pracy reżyserskiej Janusza Majewskiego na materiale powieściowym Zazdrości i medycyny Michała Choromańskiego. Autor usiłuje wyzyskiwać na wielu polach komparatystyki literacko-filmowej narzędzia analizy literaturoznawczej – wpierw: badając charakter prekursorstwa prozy Choromańskiego, a następnie: rozważając, na ile Majewski był w stanie potraktować nieoczywistą innowacyjność techniki powieściowej pisarza jako materiał inspiracyjny (czy w ogóle chciał tak postępować? Czy mógł postanowić czerpać akurat z tego?). Istotną częścią studium jest również refleksja skupiona wokół adaptacji teatralnych Zazdrości i medycyny, zwłaszcza dość głośnego spektaklu w reżyserii Leopolda Pobóg-Kielanowskiego z 1954 roku. Adaptacje teatralne Choromańskiego stają się tu (jak się zdaje) cennym etapem pośrednim w kształtowaniu tertium comparationis analizy. Po pierwsze, komplikują pojęcie materiału adaptacyjnego, jaki zastaje – przystępując do pracy nad filmową wersją Zazdrości i medycyny – Majewski. Po drugie – dzięki adaptacjom teatralnym obcujemy aż z trójstopniowym transferem znaczeń z literackiego oryginału: na linii literatura – teatr – (i dopiero) film.
Szkic jest próbą nowego odczytania kontekstów genetyczno-biograficznych wpisujących się w zamysł Krzysztofa Gradowskiego tworzącego Akademię Pana Kleksa (data premiery: 30 stycznia 1984 roku), następnie zaś kolejnych części poświęconych przygodom tytułowego protagonisty Jana Brzechwy. Podstawowymi narzędziami hermeneutycznej „relektury” filmu są tu teoria mitu Eleazara Mieletinskiego i psychoanalityczna teoria filmu, istotna z perspektywy rozmytej intencji reżyserskiej Gradowskiego zdającego się tworzyć swoje dzieło między innymi z powodów chęci zastępowania Akademią wcześniejszego projektu niemożliwego do zrealizowania: planowanego filmu o Januszu Korczaku. Ważnym fragmentem rozważań jest tu również refleksja nad wpływem nieobecności znakomitego operatora, Zygmunta Samosiuka, na pracę nad kolejnymi częściami trylogii o Panu Kleksie: czy wieloosobowa i zróżnicowana praca scenografów angażowanych przez Gradowskiego była w tym przypadku w stanie zastąpić dzieło uznanego operatora Wajdy, Szulkina czy Borowczyka?
DOI: 10.56351/PLEOGRAF.2022.3.04 Wydział Polonistyki Uniwersytet Warszawski ORCID: 0000-0002-2047-4508 Dramatyczne spektrum różnic „Kąpiący się w rzece o poranku chasydzi zostają ostrzelani przez artylerię, a rzeką spływa krew ofiar”[1], tak słynną finałową… Czytaj więcej »Literacko-filmowy “problem” z “Austerią” (roztrząsania na granicy błędu, rozważania na granicy słuszności)
Dalekosiężnym celem artykułu jest stworzenie swoistego porównawczego studium (a właściwie czegoś więcej niżeli studium, bo pola, układu) powieści Leona Kruczkowskiego, Kordian i cham oraz spektaklu Jana Bratkowskiego z 1972 roku opartego o zaadaptowaną przez Stanisława Stampf’la fabułę powieści, o tym samym tytule. W tej perspektywie Kordian i cham Bratkowskiego zdaje się zwierciadłem niewiernie odbijającym materię (i miarę) literackiego oryginału. Tym, co ową interesującą niewierność ujawnia, jest krytyka teatralna oraz krytyka literacka przywoływane w splocie: równolegle i konkurencyjnie, w trybie porównawczego zestawienia-analizy źródeł o podwójnej proweniencji: w tym wypadku teatrologiczno-literaturoznawczej (gdzie close reading stanowi de facto doubled close reading). Bratkowski cieniuje i łagodzi znaczenia oryginalnego Kordiana i chama, który i tak – w toku kolejnych prac adaptacyjno-inscenizacyjnych – podlegał interpretacyjnym melioracjom. W efekcie otrzymujemy spektakl będący współcześnie rodzajem teatralnej klasyki, stanowiący jednak próbę poskromienia / obłaskawienia rewolucyjno-rewizyjnego (by nie powiedzieć – wywrotowego) charakteru dawnej powieściowej całości.